Groningen Night of Philosophy

LEZING

We doen het samen maar mijd elkaar - Intimiteit en vreemdheid in tijden van pandemie

Samen ergens de schouders onder zetten kan alleen bestaan als mensen zich met elkaar verbonden voelen. Maar juist die verbondenheid werd tijdens de COVID-19-epidemie uitgehold: overheden dwongen burgers tot fysieke afstand, waardoor het sociale contact sterk afnam en de communicatie die nodig is voor het politieke spreken en handelen van burgers onmogelijk werd. De digitalisering van werk- en buurtcontacten versterkte het gevoel van vervreemding. Nu de epidemie op haar retour lijkt te zijn, zullen samenleving en politiek zich actief moeten inzetten om de sociale verbondenheid te herstellen en te versterken. Want zonder sociale betrokkenheid komt solidariteit niet tot leven.

Marli Huijer (1955) is emeritus hoogleraar Publieksfilosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en was van 2015 tot 2017 Denker des Vaderlands. Zij is opgeleid tot filosoof en arts en promoveerde op het late werk van Foucault in relatie tot ongeneeslijke ziektes. Haar essay De toekomst van het sterven verschijnt aan het begin van deze zomer. Eerder verschenen o.a. Beminnen. Nieuwe licht op seksuele vrijheid  (2018), Discipline (2013) en Ritme (herziene versie, 2015).

LEZING

Beyond he said / she said - Understanding testimony on gendered violence

Can you imagine what it must be like to be a victim of violence and your testimony isn't believed? Testimony from victims of gendered violence is often wrongly disbelieved. I address this problem by developing a novel approach that emphasizes the ways in which testimony is an embodied, relational, communicative act that involves ‘articulating an understanding’, rather than just asserting facts. I argue that this new approach to testimony enhances our conception of gendered violence, whilst also better serving its victims by helping to overcome the lack of trust and excessive scepticism with which victims’ testimony is often met.

Charlotte Knowles is an Assistant Professor in Ethics, Social and Political Philosophy at the University of Groningen. Her primary research areas lie in feminist philosophy and phenomenology, where her work concerns issues of complicity, responsibility and freedom. Charlotte has also published work on testimonial injustice and gendered violence, for which she received the 2020 Robert Papazian essay prize. She writes a regular column, ‘Living the Life of the Mind’, for The Philosophers’ Magazine.

Let op: Engels gesproken

WEGENS OMSTANDIGHEDEN WORDT EVA MEIJER VERVANGEN DOOR EVA BOON.

Filosofische live-podcast

Tjesse Riemersma en Jesse Havinga vormen samen De Praatshow, een filosofische live-podcast georganiseerd in samenwerking met het Grand Theatre in Groningen. Vorig jaar gingen ze vanwege de coronamaatregelen buiten aan de wandel, in gesprek over de filosofie van afval. Dat gaan ze dit jaar ook weer doen, als de zomer eenmaal goed begint. Maar nu, voor de Nacht van de Filosofie, blijven ze op hun plek zitten in Camera 3 en vragen ze filosofen om bij hen aan te schuiven.

LEZING

De vreemdheid voorbij: hoe Kant zijn racisme overwon

De beroemde filosoof Immanuel Kant (1724-1804) stelt dat er universele ethische normen bestaan die zijn gefundeerd in de menselijke rede. Volgens Kant heeft ieder mens een onschendbare waardigheid en mag men een ander nooit ‘slechts als middel’ gebruiken. Niettemin verdedigde Kant lange tijd een rassenhiërarchie waarmee hij het Europese kolonialisme en zelfs de slavernij rechtvaardigde – totdat hij deze positie aan het eind van zijn leven juist begon aan te vallen. Dit roept belangrijke vragen op: Kunnen we het racisme in Kants werk terzijde schuiven? Moeten we Kant zelf terzijde schuiven? Wat kunnen wij leren van Kants zelfcorrectie?

Pauline Kleingeld is hoogleraar ethiek aan de Rijksuniversiteit Groningen sinds 2011. Eerder was zij verbonden aan de Universiteit Leiden (2004-2010) en de Washington University in St. Louis (1993-2004). Zij is de auteur van boeken en artikelen op het gebied van de ethiek en de politieke filosofie, met als kernthema’s het wijsgerig kosmopolitisme, Kant en het Kantianisme. In 2020 ontving zij een Spinozapremie.

LEZING

Vreemde vrienden en een griezelige gast

Filosofen zijn vreemde vrienden. Zij denken over de dingen van het leven en dreigen zich juist daardoor daarvan te vervreemden. Dat blijkt bijvoorbeeld in de geschiedenis van het denken over vriendschap. De ‘ware’ vriend wordt daarin zo verheven dat hij het gewone menselijke bereik ontstijgt. De geschiedenis van het denken over vriendschap toont daarmee een karakteristiek die volgens Nietzsche de filosofie als geheel en zelfs de hele Europese cultuur betreft, namelijk het nihilisme: een griezelige gast die voor de deur staat.

Paul van Tongeren is de Denker des Vaderlands. Hij vervult deze eervolle ambassadeursfunctie van april 2021 tot april 2023.

Paul van Tongeren (Deventer, 1950) was hoogleraar wijsgerige ethiek in Nijmegen, Leiden en Leuven. Naast zijn academische werk houdt Van Tongeren zich al ruim twintig jaar intensief bezig met publieksfilosofie. Hij publiceerde meer dan tien populaire boeken op basis van zijn grootste interesses: de deugdethiek van Aristoteles en het nihilisme van Friedrich Nietzsche. In 2013 won hij met Leven is een kunst de Socratesbeker voor het urgentste en meest oorspronkelijke Nederlandstalige filosofieboek. Dit boek verscheen in 2020 in Engelse vertaling bij Bloomsbury (zie boeken). Van Tongeren is sinds 2005 lid van het Filosofisch Elftal van Trouw.

Gesprekkerette

In de Geprekkerette biedt Oscar Prinsen (van 'het Instituut voor de Loslopende Mens') een anoniem, ongeconditioneerd gesprek over iets wat je belangrijk vindt of bezig houdt. Hierbij wordt een gesprek over de 'Waarheid' niet geschuwd.

Het Instituut voor de Loslopende Mens is een podium voor mensen die zijn losgeraakt van hun traditionele achtergrond en steeds meer op zichzelf terug geworpen worden. Door gebrek aan familiebanden, verenigingen, politieke partijen, religie en een groeiend individualisme loopt de mens los. Op zoek naar nieuwe richting in het leven vraagt de moderne mens zich af: Wie ben ik? Waar ben ik? en Waar wil ik naar toe? Het Instituut biedt een ruimte om 'te zijn', 'te denken' en 'te twijfelen'. Een plek om jezelf te ontwikkelen, visie te ontwikkelen, vragen te stellen en je bezig te houden met zingeving, betekenis en houvast.

Kenniscentrum Filosofie

Waarom zijn de rijen bij het vrouwentoilet altijd langer dan bij het mannentoilet? Kan poëzie filosofisch zijn? Hoe schrijf je een begrijpelijke filosofische tekst? In samenwerking met de Nacht van de Filosofie presenteert het Kenniscentrum Filosofie een reeks lezingen, voordrachten en een workshop van studenten van de Filosofie Faculteit. Sluit vrijblijvend aan bij de publiekstribune om antwoorden te krijgen op de bovengenoemde vragen!

De Waarheid op losse schroeven?

Complottheorieën tieren welig op sociale media, het wantrouwen naar publieke instituties lijkt groeiende, en geen feit lijkt meer veilig. De waarheid lijkt steeds meer een splijtzwam in onze samenleving. Wat is er aan de hand? En wat kunnen wij er aan doen?

In deze lezing gaat Harambam dieper in op het wantrouwen en complotdenken in onze samenleving: waar komt dit vandaan, hoe uit dit zich, en welke mensen houden zich hiermee bezig? Ik laat de belevingswereld van deze mensen zien, zodat andersdenkenden hen en hun ideeën beter leren begrijpen. Meer begrip levert meer handelingsperspectieven op. In tegenstelling tot de dominante reactie welke uitgaat van het verbannen van "onwaarheden", zal ik afsluiten met alternatieven van hoe men hier beter mee om kan gaan.

Dr. Jaron Harambam is Assistant Professor Participatory AI aan het Athena Instituut (Wetenschap en Samenleving) van de VU Universiteit. Hij is interdisciplinair socioloog en doet onderzoek naar complottheorieën, nieuws- en sociale media, en AI (content moderation, search/recommender systems). Hij promoveerde in 2017 cum laude op een etnografisch onderzoek in de wereld van Nederlandse complotdenkers, wat in 2020 in herziene versie is uitgekomen bij Routledge. Samen met fotograaf Marije Kuiper en ontwerper Roel Vaessen publiceerde hij dit jaar het visuele verhalenboek The Truth Is Out There over de zoektocht naar de waarheid van 18 "complotdenkers". Hij is voorzitter van het Nederlands-Vlaamse Open-Access Tijdschrift Sociologie, en onderdeel van het Europese netwerk van wetenschappers op het gebied van complottheorieën, COST COMPACT.

Filosofische live-podcast

Tjesse Riemersma en Jesse Havinga vormen samen De Praatshow, een filosofische live-podcast georganiseerd in samenwerking met het Grand Theatre in Groningen. Vorig jaar gingen ze vanwege de coronamaatregelen buiten aan de wandel, in gesprek over de filosofie van afval. Dat gaan ze dit jaar ook weer doen, als de zomer eenmaal goed begint. Maar nu, voor de Nacht van de Filosofie, blijven ze op hun plek zitten in Camera 3 en vragen ze filosofen om bij hen aan te schuiven.

Relate Radio

Drie DJ’s van Relate Radio draaien onafgebroken tijdens de Groningse Nacht van de Filosofie. Ze mixen het bekende met elementen die verder van je weg staan. Van vreemde jazzversies en bijzondere covers tot super dansbare hits in nieuwe interpretaties. Haal een drankje bij het Camera Café en geniet van hun optreden op het Filmplein!

Relate Radio is an online community radio station based in Groningen. We bring you heartfelt musical selections and creative explorations from local artists and national tastemakers.
Our prime focus is to create an equal playing field among all (aspiring) DJ’s, artists and program makers. We give room to those who want to learn, develop and experiment along their musical interests and societal discoveries. Our studio is a local meeting point and open to everyone looking for eclecticism in music, culture and life.

LEZING

Competing with friends and strangers

Many areas of our society are organized by competition. This complicates our social relations: it can alienate us from friends, or bring us in intimate contact with strangers. Is that an unavoidable feature of liberal societies, or even of life in general? What kinds of competition are really necessary, and could they be organized in ways that alienate us less from one another? This question matters not only for our social ties to others. It is also a matter for democracy: how can we ensure enough trust between strangers, who are also fellow citizens?

Lisa Herzog is professor of political philosophy and director of the Center for Philosophy, Politics, and Economics at the University of Groningen. She works at the intersection of political philosophy and economic thought. She holds a master (Diplom) in economics from LMU Munich, and an M.St. in Philosophy and D.Phil. in Political Theory from the University of Oxford. Herzog has published on the philosophical dimensions of markets (both historically and systemically), liberalism and social justice, ethics in organizations and the future of work. The current focus of her work are workplace democracy, professional ethics, and the role of knowledge in democracies.

Let op: Engels gesproken

Sparklab

Sparklab is een kunst-& filosofielab. Het lab is ontwikkeld middels een PhD onderzoek bij de Rijksuniversiteit Groningen, in partnerschap met de multiculturele basisschool Bisschop Bekkers. In het lab worden kunst en kinderfilosofie op een speelse en zintuigelijke manier met elkaar verweven, om ruimte te geven aan polyfonie, aan de vrije stemmen van kinderen. Hier gaat het om hun eigen gedachten, ideeën en expressie en het kennisnemen van die van anderen. Het filosoferen is gericht op de eigen ervaringswereld. Door middel van woorden, beelden, beweging en muziek gaan kinderen in dialoog met elkaar en met hun omgeving. Zo maken ze kennis met onbeantwoordbare vragen, denken ze na over hun eigen denken en worden ze uitgedaagd door ongerijmde creatieve opdrachten. Alles is erop gericht om kinderen middels dialoog hun eigen stemmen te laten vinden en op een speelse, creatieve manier te leren omgaan met vrijheid en verschil.

Maar deze keer is Sparklab voor jong en oud. ‘s Avonds kun je creatief filosoferen. Er zijn drie workshops van een halfuur voor 15 gasten. First come first serve!

LEZING

Weerbare democratie

Op verschillende plekken in de wereld staat democratie onder druk. Hoe moet een democratie met haar uitdagers omgaan? Mag ze zichzelf verdedigen tegenover antidemocraten? Of moet een democratie juist neutraal blijven? Deze vragen vormen de kern van de discussie over weerbare democratie. Rechtsfilosoof Bastiaan Rijpkema bespreekt deze vragen samen met het publiek aan de hand van vele voorbeelden, van de Verenigde Staten tot Nederland.

Bastiaan Rijpkema (1987) is rechtsfilosoof en jurist. Hij is bijzonder hoogleraar Verdraagzaamheid (Uytenbogaert-leerstoel) en universitair hoofddocent aan respectievelijk de faculteiten Geesteswetenschappen en Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Leiden. Zijn bekendste boek is Weerbare democratie (2015). Voor zijn onderzoek naar democratische zelfverdediging won hij de Prinsjesboekenprijs 2016 en de New Scientist Wetenschapstalent-prijs 2017. Rijpkema schrijft een driewekelijkse column voor De Groene Amsterdammer.

INTERVIEW

Mens en natuur

De natuur verdwijnt. Diersoorten sterven uit, ecosystemen gaan eraan, de permafrost smelt, onze winters worden herfst en de zeespiegel stijgt. In het filosofische essay Vuurduin onderzoekt Eva Meijer de relatie tussen mensen en de natuurlijke wereld via de taal. De roman Zee Nu vindt plaats in de volgende fase van de klimaatcrisis: Nederland loopt onder water. Wat komt er na het einde? En wat moeten we nu doen? Onderzoeksjournalist Jurgen Tiekstra zal haar interviewen over dit onderwerp.

Eva Meijer is schrijver en filosoof. Ze schreef twaalf boeken, fictie en non-fictie. Haar werk is vertaald in achttien talen. Ze werkt als postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit van Wageningen. In 2021 schreef ze het essay voor de Maand van de Filosofie: Vuurduin. Aantekeningen bij een wereld die verdwijnt. Haar meest recente roman is Zee Nu.

Eva Meijer is online aanwezig bij dit programma-onderdeel.

Filosofische live-podcast

Tjesse Riemersma en Jesse Havinga vormen samen De Praatshow, een filosofische live-podcast georganiseerd in samenwerking met het Grand Theatre in Groningen. Vorig jaar gingen ze vanwege de coronamaatregelen buiten aan de wandel, in gesprek over de filosofie van afval. Dat gaan ze dit jaar ook weer doen, als de zomer eenmaal goed begint. Maar nu, voor de Nacht van de Filosofie, blijven ze op hun plek zitten in Camera 3 en vragen ze filosofen om bij hen aan te schuiven.

LEZING

Waarom het goed is dat we onszelf altijd vreemd zijn

Als je je bureau opruimt en alles keurig in een categorie probeert te stoppen, zit je altijd met wat restproducten die je nergens kwijt kunt. De perfecte ordening bestaat eigenlijk niet. Dat is tenminste wat Frank Meester beweert in zijn recent verschenen boek Waarom we de wereld niet rond kunnen krijgen. Pleidooi voor inconsequentie. Als het ons al niet lukt om ons bureau perfect te ordenen, zal het dan ooit lukken om een consequent verhaal te vertellen over hoe de wereld in elkaar steekt? Meester zal uitgebreid ingaan op onze identiteit en hoe die altijd weer aan ons weet te ontsnappen, waardoor we voor onszelf ook altijd vreemden blijven. Het werk van filosofen als Judith Butler, Immanuel Kant en Martha Nussbaum zal in deze lezing een belangrijke rol spelen.

Frank Meester (1970) is filosoof, schrijver en opiniemaker. Van zijn hand verschenen meer dan tien boeken, waaronder Zie mij. Filosofie van de ijdelheid en het onlangs verschenen Waarom we de wereld niet rond kunnen krijgen. Pleidooi voor inconsequentie. Samen met zijn broer Maarten publiceerde hij de bestseller Meesters in de filosofie en had hij een column in de Volkskrant. Met filosoof Coen Simon is hij de initiatiefnemer van de filosofische denktank Nieuw Licht. Meester heeft zijn eigen online-cursussen-en-ideeën platform: Buro Fludo. Hij sprak op grote podia en festivals als LowLands, Brainwash en De Stadsschouwburg van Amsterdam. Samen met Stine Jensen verzorgde hij een theatertour en hij verschijnt vaak in de media. Ronald van Raak gaf Waarom we de wereld niet rond kunnen krijgen vier sterren in de Volkskrant. NRC schreef over dit boek ‘Aantrekkelijk en zeer geestig geschreven […] Mooie verhalen en geweldig geschreven.’ Waarom we de wereld niet rond kunnen krijgen staat op de shortlist van de Socratesbeker, de prijs voor het meest prikkelende filosofieboek.

GESPREK

Verliefd, verloofd, getrouwd

Het traditionele beeld van een liefdesrelatie verandert in een rap tempo. Een partner vinden doen we niet langer alleen maar in de kroeg of op het werk, daar hebben we nu ook apps voor. De digitalisering en robotisering van ons leven hebben invloed op de manier waarop we contact hebben met elkaar. Wat vertellen deze ontwikkelingen ons over de aard van liefde, erotiek en intimiteit? Hoe zou de toekomst van onze liefdeslevens en relaties eruit kunnen zien? Antropoloog Roanne van Voorst en filosoof Ype de Boer gaan onder begeleiding van publieksfilosoof Menno de Bree in gesprek over hun zoektocht naar de toekomst van liefde.   

Dr. Roanne van Voorst is toekomst-antropoloog, schrijver en (Tedx)spreker. Ze is voorzitter van de Dutch Future Society en werkt als wetenschappelijk adviseur voor HATCH aan de toekomst van werk. Ze promoveerde in 2014 cum laude als 'antropoloog van de toekomst'; haar kernonderzoek richt zich op wat zij 'duurzame menselijkheid' noemt: wat maakt ons in tijden van robotisering, menselijk?

Ype de Boer (1989) is filosoof, schrijver en vertaler. Hij doceert aan de Radboud Universiteit en rond daar momenteel zijn proefschrift over het werk van Agamben af. In 2017 debuteerde hij met Murakami en het gespleten leven, een filosofische ontvouwing van de verhalenwereld van de Japanse grootmeester Haruki Murakami. In 2019 verscheen Het erotisch experiment, waarin hij de moderne erotische atmosfeer bevraagt en in wisselwerking met kunst en literatuur uit andere tijden en culturen op zoek gaat naar de Idee van het erotische.

LEZING

Goudkoorts in de data-mijn

Data science en machine learning beloven gouden bergen: betere klantenservice, nauwkeuriger besluitvorming, ongeëvenaarde onderzoeksmethoden, en ga zo maar door. Maar een computer kan een banaan zonder problemen voor een broodrooster aanzien. Dat is grappig maar evengoed zorgwekkend: een wereld waarin "computer says no" bepalend is, ligt op de loer. In mijn lezing onderzoek ik hoe inzichten uit de filosofie ons van de goudkoorts kunnen genezen.

Jan-Willem Romeijn werkt als wetenschapsfilosoof aan de Faculteit Wijsbegeerte in Groningen. Zijn interesse gaat uit naar de wetenschappelijke methode, in het bijzonder de statistiek, en als voortzetting daarvan de data science.

Sparklab

Sparklab is een kunst-& filosofielab. Het lab is ontwikkeld middels een PhD onderzoek bij de Rijksuniversiteit Groningen, in partnerschap met de multiculturele basisschool Bisschop Bekkers. In het lab worden kunst en kinderfilosofie op een speelse en zintuigelijke manier met elkaar verweven, om ruimte te geven aan polyfonie, aan de vrije stemmen van kinderen. Hier gaat het om hun eigen gedachten, ideeën en expressie en het kennisnemen van die van anderen. Het filosoferen is gericht op de eigen ervaringswereld. Door middel van woorden, beelden, beweging en muziek gaan kinderen in dialoog met elkaar en met hun omgeving. Zo maken ze kennis met onbeantwoordbare vragen, denken ze na over hun eigen denken en worden ze uitgedaagd door ongerijmde creatieve opdrachten. Alles is erop gericht om kinderen middels dialoog hun eigen stemmen te laten vinden en op een speelse, creatieve manier te leren omgaan met vrijheid en verschil.

Maar deze keer is Sparklab voor jong en oud. ‘s Avonds kun je creatief filosoferen. Er zijn drie workshops van een halfuur voor 15 gasten. First come first serve!

LEZING

Abstract - Knowing Thyself with Psychedelics

"Know thyself" was considered the most important and sacred of the Delphic maxims, and it was the main inspiration for Socrates' philosophical life. On the face of it, knowing yourself seems like it shouldn't be a difficult thing to do. However, many contemporary philosophers and psychologists believe that it is impossible, or really difficult, to know even basic facts about ourselves. It seems, then, that knowing thyself is a surprisingly difficult task, but also an extremely important and valuable one. And so we need all the help we can get… Enter: psychedelics. Recent scientific research on psychedelics indicates that these substances often create powerful experiences that reveal peoples' selves. What are we to make of this? Are these substances gateways to the divine wisdom enshrined at the Temple of Delphi and pursued by Socrates all his life? In this talk, I'll argue that psychedelics can bring us closer to wisdom and enlightenment by enhancing our self-knowledge.

Aidan is a philosopher at the University of Amsterdam and the Munich Center for Mathematical Philosophy. He completed his Ph.D. in philosophy in 2009 at the Australian National University and has Bachelor degrees in mathematics and philosophy from the University of Queensland. His academic research is in the intersection of psychology and philosophy and focuses on wisdom, uncertainty, and collective decision making. He has published research articles in many top journals in philosophy, and his forthcoming book will be published by Oxford University Press in 2022. Alongside his academic work, Aidan has operated as a risk management and decision making consultant for over ten years. He has worked on projects across a wide range of domains, indlucing biosecurity intelligence, geopolitical forecasting, institutional investing, and environmental decision making.

Filosofische live-podcast

Tjesse Riemersma en Jesse Havinga vormen samen De Praatshow, een filosofische live-podcast georganiseerd in samenwerking met het Grand Theatre in Groningen. Vorig jaar gingen ze vanwege de coronamaatregelen buiten aan de wandel, in gesprek over de filosofie van afval. Dat gaan ze dit jaar ook weer doen, als de zomer eenmaal goed begint. Maar nu, voor de Nacht van de Filosofie, blijven ze op hun plek zitten in Camera 3 en vragen ze filosofen om bij hen aan te schuiven.

LEZING

Schuldig

Veel mensen hebben last van schuldgevoelens. Wat zijn dat eigenlijk voor gevoelens? Hebben we er iets aan, of plaagt het geweten ons vooral? Jannah Loontjens neemt u in deze lezing mee op een zoektocht naar de rol en betekenis van schuldgevoel in haar eigen leven en in de geschiedenis van de filosofie. Ze merkt dat ze zich vaak schuldig voelt als ze openhartig is geweest. Is eerlijkheid altijd te verkiezen? Wat zegt de filosoof Michel Foucault hierover? En hebben we voor ons persoonlijke leven iets aan al die filosofische inzichten? Jannah Loontjens zal bij het behandelen van deze vragen ook spreken over wat ‘filosofie’ voor haar kan zijn en hoe filosofie, fictie en leven zich tot elkaar verhouden.

Jannah Loontjens is schrijver en filosoof. Naast dicht- en essaybundels publiceerde ze vier romans. In Mijn leven is mooier dan literatuur, Roaring Nineties en haar recente boek Schuldig vermengde zij essayistisch proza, autofictie en filosofie. Jannah Loontjens schrijft regelmatig opiniestukken en recensies. Ze verzorgt een maandelijkse rubriek voor Filosofie Magazine.

LEZING + INTERVIEW

Subjugate the Earth - Decline and Fall of an Idea

Ever since God commanded Adam in the biblical story to “subjugate the earth”, western humanity has pursued the domination of nature. With the Enlightenment, this religious idea was adopted into secular philosophy, and with the industrial revolution, imperialism and globalisation it became the default mode of political and economic action. As the climate catastrophe causes the collapse of this millennia-old illusion, other concepts, other ways of being with and in nature are necessary to begin to think the changes ahead.

Philipp Blom (Hamburg, 1970) is historicus, romanschrijver, journalist en vertaler. Hij studeerde in Wenen en Oxford en schrijft voor tal van kranten en tijdschriften, zoals The Times Literary Supplement, The Independent, Frankfurter Allgemeine Zeitung, Die Zeit en voor Vrij Nederland.

Philipp Blom wordt geïnterviewd door Jaap Tielbeke, journalist bij De Groene Amsterdammer en schrijver van Een beter milieu begint niet bij jezelf, dat in 2020 verscheen. De afgelopen zeven jaar heeft hij zich verdiept in de ecologische crisis. Keer op keer stuitte hij daarbij op het Grenzen aan de groei-rapport uit 1972, dat nog steeds geldt als een ankerpunt in het milieudebat. Met het gouden jubileum van deze oerwaarschuwing in aantocht, besloot hij zich vast te bijten in het vraagstuk dat door de Club van Rome op de agenda is gezet en sindsdien alleen maar aan urgentie heeft gewonnen. Tielbeke doet dat in het boekje We waren gewaarschuwd (2022).

Philipps appearance is online.

Let op: Engels gesproken

LEZING

Vreemde intimi: zorg op afstand

Tracing apps en monitoringtechnologie zorgen ervoor dat we ook op afstand met onze intimi verbonden blijven. Zo kunnen we een oogje in het zeil houden bij bijvoorbeeld onze zorgbehoevende ouder, broer, zus of tante.

‘Vreemde intimi’ focust op filosofische en ethische vragen over monitoring via waterverbruik, een op het eerste gezicht onschuldige en alledaagse activiteit. Toch geeft waterverbruik veel prijs over iemands levensstijl, bijvoorbeeld koken, wassen en naar toilet gaan.

Hoewel monitoring via waterverbruik minder indringend is, leidt dit toch tot ethische vragen. Wat als de data laten zien dat iemand zich niet voldoende wast (hygiëne) of te veel water verbruikt (duurzaamheid)? Kunnen we ‘te veel’ weten? Gabriels behandelt het begrip ‘vreemd’ in de betekenis van ‘opmerkelijk’, zoals wanneer een intimus een nieuwe rol krijgt.

Dr. Katleen Gabriels is moraalfilosofe, gespecialiseerd in computerethiek. Ze werkt als universitair docent aan de universiteit van Maastricht (FASoS, vakgroep Wijsbegeerte). Sinds augustus 2020 is ze de opleidingsdirecteur van de interdisciplinaire bacheloropleiding Digital Society.

GESPREK

Complotdenken & kritisch denken

De coronapandemie was een tijd van complexe keuzes en een verschroeiende verdeeldheid. Politieke afwegingen tussen leven, dood, welzijn en welvaart konden steevast rekenen op stevige kritiek. Maar we waren ook niet stil te krijgen over elkáár. Zo werden vaccinweigeraars door anderen verguisd als paranoïde egoïsten, terwijl voorstanders van een strenger mondkapjesbeleid weer werden bestempeld als naïeve angsthazen. Kritiek kan nooit goed zijn, zo lijkt het.

Filosofe Marli Huijer stelde vanaf de eerste coronamaatregelen al fundamentele kritische vragen bij de doelen en vooronderstellingen van het overheidsbeleid. Socioloog Jaron Harambam bestudeert de gemeenschappen en denkbewegingen van complotdenkers. Filosoof Frank Meester gaat met ze in gesprek. Wat zijn de juiste kritische vragen, en welke werken juist averechts? Hoe stel je fundamentele vragen bij een overheersende mentaliteit? Wat is het verschil tussen kritisch denken en complotdenken? Weerhoudt een diskwalificerend predicaat als ‘wappie’ of ‘complotdenker’ ons niet te veel van het stellen van de nodige kritische vragen?

Sparklab

Sparklab is een kunst-& filosofielab. Het lab is ontwikkeld middels een PhD onderzoek bij de Rijksuniversiteit Groningen, in partnerschap met de multiculturele basisschool Bisschop Bekkers. In het lab worden kunst en kinderfilosofie op een speelse en zintuigelijke manier met elkaar verweven, om ruimte te geven aan polyfonie, aan de vrije stemmen van kinderen. Hier gaat het om hun eigen gedachten, ideeën en expressie en het kennisnemen van die van anderen. Het filosoferen is gericht op de eigen ervaringswereld. Door middel van woorden, beelden, beweging en muziek gaan kinderen in dialoog met elkaar en met hun omgeving. Zo maken ze kennis met onbeantwoordbare vragen, denken ze na over hun eigen denken en worden ze uitgedaagd door ongerijmde creatieve opdrachten. Alles is erop gericht om kinderen middels dialoog hun eigen stemmen te laten vinden en op een speelse, creatieve manier te leren omgaan met vrijheid en verschil.

Maar deze keer is Sparklab voor jong en oud. ‘s Avonds kun je creatief filosoferen. Er zijn drie workshops van een halfuur voor 15 gasten. First come first serve!

WEGENS ZIEKTE IS ARNOLD HEUMAKERS VERVANGEN DOOR KOOS DIJKSTERHUIS

LEZING

De wonderlijke wereld van de weekdieren

De oesters die in restaurants opgediend worden, zijn een exotische soort die zich gretig langs de Nederlandse kust uitbreidt. Veel schelpdieren zijn zowel man als vrouw, ze kunnen elkaar tegelijkertijd bevruchten. Gebeurt dit bij oesters dan kleurt de zee soms melkachtig troebel en vluchten badgasten het water uit. Oesters zijn non-, of juist bi-binair. Ze kunnen van geslacht veranderen. Ze beginnen hun leven als jongetje en als ze groot zijn, worden ze vrouw.

Dijksterhuis is al zijn hele leven gefascineerd door de wonderlijke wereld van de weekdieren, en kan er meeslepend over vertellen. Ter ere van zijn nieuwe boek Noordkrompen, zee-engelen en koffieboontjes, geeft hij een lezing over schelpdieren zoals slakken, oesters of inktvissen.

LEZING

Wat doen die gasten in je lijf?

In je lichaam zijn je eigen cellen in de minderheid. Voor ontelbare microben ben jij hun thuis. We hebben geen idee of die gasten een voor- of nadeel zijn, of dat hun aanwezigheid voor ons weinig uitmaakt. Een belangrijke reden voor deze onwetendheid ligt niet bij de natuurwetenschap, maar bij de filosofie: we kunnen niet beschrijven wat microben zijn en wat ze doen. Eigenlijk is dat ontzettend spannend: we dragen het onbekende dagelijks met ons mee.

Eva Boon werkt als bioloog aan de RUG, waar ze zich afvraagt hoe kennis van de evolutieleer gebruikt kan worden om nieuwe meetmethodes te ontwikkelen in de levenswetenschappen.

LEZING

Strijdvaardig leven

Wie aan filosofen denkt, zal niet meteen krijgers voor zich zien. In zowel de klassieke oudheid als het Japan van de samoerai waren filosofie en krijgerschap echter nauw met elkaar verbonden. Filosoof zijn veronderstelde actie en strijd. Ook vandaag de dag vraagt wijsheid om een praktische levenshouding, een weerbare instelling en voortdurende beoefening. Tijdens deze lezing gaan we in op de vraag wat strijd met filosofie heeft te maken en wat het vandaag nog zou kunnen betekenen.

GESPREK

Vriendschap

Herinner jij je eerste vriendschap nog? Zou je nu weer vrienden zijn geworden met deze persoon? Hoe sommige vriendschappen ontstaan is een raadsel, en op latere leeftijd kan het soms knap lastig zijn om vrienden te maken zoals je deed op het schoolplein. Onze wens om goede en duurzame vriendschappen op te bouwen wordt soms ondermijnd door een gebrek aan focus waar vriendschap echt over zou moeten gaan. Heb ik wel genoeg vrienden? Zijn we ‘vrienden’ of toch ‘kennissen’? Kan ik vrienden hebben in een virtuele wereld, zoals de metaverse?

Katleen Gabriëls, Jannah Loontjes en Paul van Tongeren gaan in gesprek over de vraag wat vriendschap volgens hen is. Het gesprek wordt geleid door filosoof Coen Simon. Met zijn essays in NRC Handelsblad, Trouw en De Correspondent ontzenuwt hij hedendaagse dogma's en clichés. Van hem verschenen onder meer Waarom we onszelf zoeken maar niet vinden, Wachten op geluk, Filosoferen is makkelijker als je denkt en Oordeel zelf. In 2012 won Simon de Socratesbeker met En toen wisten we alles. De jury schreef: ‘In een bedrieglijk lichtvoetige stijl behandelt hij de ongemakken en eigenaardigheden van het moderne leven'.

MUZIEK

Vruchtjes Eten

In een tijd waarin angst en woede aanpraten het enige is dat politici lijken te kunnen, moet het tegenovergestelde worden onderzocht: het aanpraten van vrolijkheid en gelukzaligheid! Precies dat doen schrijver, dichter en performer Joost Oomen en garagejazzband Kruidkoek met de muzikale en literaire voorstelling Vruchtjes Eten. Zonder verhaallijn of moraal, maar met kleuren en vruchten, barstensvol muziek en poëzie. Verwacht Frank Zappa zonder het cynisme; verwacht Simon Vinkenoog met elektrische gitaren; verwacht de radicale liefde van de Turkse politicoloog Ates Ilyas Bassoy, maar dan met een roulettewiel voor limoenen.

Joost Oomen & Kruidkoek
Dichter, schrijver, drummer en theatermaker Joost Oomen (1990) publiceerde twee poëziebundels, vinylsingles met gedichten, de novelle De zon als hij valt en de roman Het Perenlied. Hij was huisdichter van de Universiteit Groningen en stadsdichter van de gemeente Groningen, ontving het Hendrik de Vriesstipendium voor nieuwe literatuur en de titel ‘literair talent 2021’ (De Volkskrant). 

LEZING

Vreemdelingen in eigen heelal

De mens heeft zichzelf lang beschouwd als rationele kers op de prachttaart van de schepping, maar dit levensgevoel staat sinds een flinke eeuw wat op de helling: in werkelijkheid zijn we gemankeerde tweepotigen, die in een of ander B-universum op een rotsblok door oneindig niets razen. Hoe dan nog iets van een positief levensgevoel te ontwikkelen? Menno de Bree doet een poging.

Menno de Bree (1974) studeerde filosofie en werkte als bedrijfsethicus bij Heineken en Nyenrode. Sinds 2003 doceert hij ethiek en filosofie aan het Universitair Medisch Centrum Groningen. Voor zijn onderwijs daar ontving hij meerdere studentenprijzen. Verder verzorgt De Bree denktrainingen voor professionals en is hij actief als publieksfilosoof (o.a. Forum Groningen en The School of Life). Op internet zijn zijn talks voor Brainwash en TEDx te vinden. Elke zaterdag verschijnt er een column van zijn hand in het Financieele Dagblad. De eerste bundeling verscheen eind 2018 onder de titel Het eeuwig tekort. Over werk, liefde, geluk en ander ongemak.' In het voorjaar van 2022 verschijnt een tweede selectie onder de titel Een enorme naakte vrouw.