Martin Koolhoven tipt

(Beginscène, het treinstation op de prairie)

‘De allerbeste film ooit gemaakt. Ik drukte op de knop van de televisie – zo lang geleden is het al – zag de eerste beelden en "I was glued to the screen". Ik was meteen verkocht, terwijl er eigenlijk niet zoveel gebeurt. Maar de beeldregie en het geluid dat je steeds hoort, dat is zó goed gedaan.

In het openingsshot gaat de deur open. Van de voeten gaat de camera langzaam omhoog tot het bij het gezicht is. Dit is myth-building, zodat je als kijker weet… opletten, hier staat een belangrijk iemand! Let maar eens op, belangrijke personen krijg je nooit direct helemaal in beeld, dat gaat langzaam.

Interessant is de introductie van het personage Harmonica. De drie mannen staan daar maar en dan komt er een trein aan. Vervolgens laat hij die mannen uitleggen dat het heel bijzonder is wat er nu gaat komen. Kijk maar naar de close-ups. Op het moment dat ze denken dat er niemand uitstapt, lopen ze naar elkaar toe. En dan klinkt een harmonica. In de ogen zie je de verbazing. Terwijl een zich omdraait, draait de camera mee, omlaag, en onthult de wegrijdende trein en daarmee het karakter dat achter de trein staat – haast als een gordijn dat opengaat. En dan snijdt de regisseur daarnaartoe. Nu snap je dat deze persoon de harmonica speelt. Zijn gezicht is nog steeds bedekt door de hoed. Pas als hij langzaam opkijkt, zie je zijn ogen. Snap je nu het plan van de regisseur? Het zijn allemaal patronen.’

(Boksscène, Jake Lamotta neemt het op tegen Sugar Ray Robinson)

‘Scorsese wilde deze film eigenlijk helemaal niet maken. Robert De Niro had het boek gelezen en vond ‘there is a lot of heart in it’. Maar Scorsese had niets met boksen. De Niro bleef doorvragen. En dan komt er een moment, eind jaren 70, dat Scorsese zo aan de drugs is dat hij in het ziekenhuis belandt en bijna doodgaat. De Niro komt langs en begint weer over de film. En toen begreep Scorsese de interessante angle. Dat Jake Lamotta zichzelf aan het kapot maken was, gedreven door zelfhaat. Scorsese zag een link met zichzelf. Jaren later zou hij zeggen dat deze film zijn leven heeft gered.

Dit gevecht tussen Lamotta en Robinson heeft in het echt plaatsgevonden, in Chicago op St. Valentine’s Day. Journalisten noemden het gevecht destijds the St Valentine’s Day Massacre. Lamotta werd tot pulp geslagen, maar ging niet neer. Scorsese heeft dat uitvergroot in zijn film om in het verhaal van zelfdestructie te passen. Je ziet een man die zichzelf wil straffen. Sla mij maar, zegt hij. Het geluid wordt als expressief middel gebruikt om het innerlijke te uiten. Scorsese gaat de ring in met de camera. Alsof het een dialoog is, met shots waarbij de acteurs recht in de camera kijken. Dat kan helemaal niet tijdens een bokswedstrijd. En daarom voelt deze film zo anders dan andere boksfilms.’